Krwotokiem nazywamy intensywne krwawienie, zewnętrzne lub wewnętrzne. Może ono doprowadzić do zagrożenia życia poszkodowanego, jeżeli nie zostanie szybko zatamowane. Poniższy artykuł przedstawia sposoby tamowania krwawień zewnętrznych w ramach pierwszej pomocy, oraz wykorzystania w tym celu opaski uciskowej.
W przeszłości, istniało przekonanie, że w każdym przypadku krwotoku, powinna zostać zastosowana opaska uciskowa. Wiele osób nadal uważa, że takie postępowanie jest prawidłowe i próbuje pomóc poszkodowanemu, zakładając prowizoryczną opaskę uciskową. Okazuje się jednak, że metoda ta, stosowana przez osoby nieprzeszkolone jest nieskuteczna: zazwyczaj krwawienie paradoksalnie nasila się, zamiast zmniejszać. Wynika to z nieprawidłowego (i zazwyczaj niepotrzebnego) założenia opaski uciskowej. Jej skuteczność wynika z zamknięcia przepływu krwi w tętnicach zaopatrujących zranioną kończynę. Ucisk, jaki musi wywołać opaska wymaga zastosowania dużej siły – opaska założona zbyt słabo nie zamknie przepływu krwi w tętnicy, natomiast siła ta zwykle wystarcza do zamknięcia przepływu krwi w żyłach uszkodzonej kończyny. Ponieważ opaskę zakładamy powyżej miejsca krwawienia, dochodzi wówczas do takiej oto sytuacji: przepływ krwi w tętnicy jest zachowany, za to w żyłach jest ograniczony – a więc wzrasta w nich ciśnienie – tym samym krew nie może wrócić do serca, a więc będzie jeszcze intensywniej wypływać przez ranę! Zrozumienie tego mechanizmu, pozwala nam zapobiec niepotrzebnemu zwiększeniu krwotoku i związanych z tym niekorzystnych następstw dla poszkodowanego.
Jak zatem prawidłowo zachować się w sytuacji, kiedy widzimy duże krwawienie z rany? Przede wszystkim pamiętajmy o własnym bezpieczeństwie – przy opatrywaniu poszkodowanego, jesteśmy szczególnie narażeni na kontakt z jego krwią – załóżmy więc rękawiczki ochronne. Zaczynamy od zlokalizowania i uwidocznienia rany (w tym celu trzeba niekiedy usunąć odzież – jeżeli jest to konieczne, można ją przeciąć). Następnie należy natychmiast silnie ucisnąć ranę przy pomocy opatrunku (najlepiej posłużyć się gazą opatrunkową; nie wolno stosować w tym celu materiałów, które w kontakcie z krwią rozpadają się, np. wata, lignina) i unieść krwawiącą kończynę do góry (pozwala to na zmniejszenie krwawienia). Na opatrunku należy ułożyć materiał, który będzie miejscowo uciskał ranę – najlepiej w tym celu użyć zwiniętego w rolkę bandaża. Przykładamy go zgodnie z kierunkiem rany i wszystko razem ciasno owijamy bandażem lub związujemy chustą trójkątną. Jeżeli zauważyliśmy, że opatrunek przecieka, możemy na niego założyć kolejną warstwę gazy. Nie należy zdejmować warstwy opatrunku leżącej bezpośrednio na ranie. Na koniec, jeżeli rana dotyczy kończyny górnej, należy ją unieruchomić przy pomocy temblaka wykonanego z chusty trójkątnej.
Opisany wyżej opatrunek nazywamy opatrunkiem uciskowym. Jest on metodą, która pozwala skutecznie zatamować większość krwotoków na kończynach. Czym jest zatem opaska uciskowa i kiedy ją stosujemy?
Opaska uciskowa (ang. Tourniquet) to urządzenie, które służy do tamowania krwotoku z kończyny. Prawidłowo założona opaska uciskowa powoduje zamknięcie tętnic doprowadzających krew do kończyny i po założeniu powyżej rany pozwala skutecznie kontrolować krwawienie. Jej stosowanie jest jednak ograniczone do pewnych szczególnych sytuacji i wymaga odpowiedniego przeszkolenia. Ma niepodważalne zalety, ale istnieją też zagrożenia związane z jej użyciem. Do niedawna uważano, że należy stosować ją tylko wtedy, gdy nie można zatamować krwotoku inną metodą, a kończyna jest uszkodzona na tyle, że nie da się jej uratować. Wprowadzenie profesjonalnych urządzeń tego typu, zmieniło do nich podejście i zaczęto doceniać ich zalety, jakimi są skuteczność i szybkość zastosowania.
Obecnie opaska uciskowa jest stosowana głównie w wojsku. Jedną z głównych przyczyn umieralności żołnierzy na polu walki, są krwotoki z kończyn, na skutek postrzałów lub eksplozji. Dzięki wspomnianej dużej skuteczności w tamowaniu krwotoku oraz łatwemu i szybkiemu użyciu opaski uciskowej, ranny żołnierz może uniknąć śmierci z wykrwawienia. Profesjonalne opaski są niekiedy stosowane również przez cywilne służby ratunkowe, gdyż także w ich pracy występują sytuacje, gdzie ważne jest szybkie i skuteczne opanowanie krwawienia.
Wskazania do zastosowania opaski uciskowej:
• tamowanie krwotoku w warunkach zagrożenia zewnętrznego (pole walki, ostrzał – np. „active shooter”, pożar budynku, itp.)
• tamowanie krwotoku w zdarzeniu masowym (konieczność ratowania większej liczby poszkodowanych)
• tamowanie krwotoku w ograniczonych przestrzeniach, przy braku możliwości ewakuacji poszkodowanego (brak dostępu do miejsca krwawienia, np. na podudziu, a poszkodowany jest zakleszczony we wraku pojazdu,)
• „samoratownictwo” – gdy poszkodowany musi sam zatamować krwotok, w szczególności, gdy dotyczy on jednej z kończyn górnych (może użyć tylko jednej ręki)
• krwotoki nie dające się opanować przy pomocy bezpośredniego ucisku, np. w przypadku rozległych obrażeń na skutek zmiażdżenia, amputacji urazowej
• przygniecenie kończyn dolnych i przedłużający się czas uwolnienia poszkodowanego
Powyższe wskazania, to nawet dla osoby nie związanej zawodowo z medycyną, przykłady sytuacji ekstremalnych i bardzo rzadkich. W przypadkach „codziennych”, wystarcza prosty opatrunek uciskowy. Łączy on skuteczność i bezpieczeństwo stosowania. Użycie opaski uciskowej, zwłaszcza prowizorycznej i przez osobę nieprzeszkoloną może doprowadzić do szeregu powikłań takich jak m. in.:
• nasilenie krwotoku (mechanizm opisany powyżej)
• niedokrwienie i martwica kończyny (rzadko)
• uszkodzenia tkanek miękkich
• uszkodzenia nerwów i niedowład kończyny
Producenci opasek uciskowych stosują różne rozwiązania w swoich urządzeniach. Popularne produkty to Combat Application Tourniquet (CAT®), Mechanical Advantge Tourniquet (MAT®). Jeżeli jesteś przeszkolony w stosowaniu opaski uciskowej, pamiętaj by używać jej zawsze z zaleceniami producenta. Ogólne zasady użycia opaski uciskowej są następujące:
• zakładamy zawsze powyżej rany, na tzw. proksymalnej części kończyny (ramię, udo)
• zaciskamy opaskę do momentu kiedy ustaje krwawienie/zanika tętno w kończynie
• zawsze należy odnotować godzinę założenia opaski uciskowej
Pamiętajmy: do tamowania krwotoków zwykle wystarcza prosty opatrunek uciskowy. Nie jest on tym samym, co opaska uciskowa – ta jest potrzebna w sytuacjach ekstremalnych a stosowana nieprawidłowo, przynosi więcej szkód niż pożytku.
Autor: Dariusz Nowak
Wyświetl/Pobierz