Pierwsza pomoc w zatruciach

„DOSIS FACIT VENENUM”. PIERWSZA POMOC W ZATRUCIACH.

Zatrucie jest procesem chorobowym, powodującym szereg objawów, wywołanym przez wprowadzenie do organizmu substancji chemicznej pochodzenia zewnętrznego lub wewnętrznego, występującej w ekstremalnym stężeniu. Substancje te można spotkać wszędzie, bowiem nierzadko stanowią element życia codziennego.

Aby dokładnie zrozumieć pojęcie trucizny przytoczę słowa Paracelsusa ,,cóż jest trucizną? Wszystko jest trucizną i nic nie jest trucizną. Tylko dawka czyni, że dana substancja nie jest trucizną”

Biorąc pod uwagę dynamikę, mechanizm oraz działanie trucizny na organizm zatrucia dzielimy na:

• Zatrucia ostre – charakteryzują się szybkim rozwojem szkodliwych zmian w organizmie, powstających w krótkim czasie od momentu wprowadzenia dawki trucizny drogą pokarmową, wziewną lub przez skórę
• Zatrucia podostre – szkodliwe zmiany w organizmie występują mniej gwałtownie po podaniu jednorazowej lub kilkakrotnej dawki.
• Zatrucia przewlekłe – powstają w skutek działania małych dawek trucizny kumulujących się w organizmie, wchłanianych przez dłuższy czas.
• Zatrucia rozmyślne (samobójcze lub zbrodnicze) – stanowią ważny problem toksykologii klinicznej i sądowej. Słaba odporność psychiczna, trudności życia codziennego, stres,  są nierzadko przyczyną intoksykacji, zwłaszcza lekami.
• Zatrucia przypadkowe – występują w skutek omyłkowego podania leków lub ich przedawkowania, ekspozycji na tlenek węgla lub inne gazy, zatrucia chemikaliami stosowanym w gospodarstwie domowym lub środkami ochrony roślin.

Pierwsza pomoc w zatruciach ma na celu zabezpieczenie funkcji życiowych poszkodowanego, przerwaniu narażenia na substancje toksyczną oraz zapobieganiu wystąpienia powikłań związanych  z zatruciem. Przed przystąpieniem do czynności ratunkowych należy zachować szczególną ostrożność, ocenić miejsce zdarzenia pod względem bezpieczeństwa. W przypadku stwierdzenia zagrożenia substancjami chemicznymi należy niezwłocznie podjąć działania związane z usunięciem poszkodowanego ze strefy zagrożonej, o ile to możliwe. W przypadku skażenia skóry przez środki chemiczne należy zmyć ją dużą ilością letniej wody lub wodą z mydłem przez co najmniej 15 min.
Po skażeniu oczu, należy przepłukać je dużą ilością wody lub soli fizjologicznej przez co najmniej 15 minut. Po dekontaminacji oczu zalecana jest konsultacja okulistyczna.

Ogólne zasady postępowania w zatruciach:

• A – Ocena i udrożnienie dróg oddechowych: w przypadku osoby nieprzytomnej niezależnie od przyczyny należy zawsze udrożnić drogi oddechowe;
• B – Ocena oddechu: liczba oddechów, zwrócenie uwagi na wysiłek oddechowy; jeżeli poszkodowany jest nieprzytomny i oddycha prawidłowo ułożyć w pozycji bezpiecznej, zwłaszcza w przypadku wymiotów, lub ślinotoku; przy braku oddechu i oznak krążenia – rozpocząć resuscytację – UWAGA: unikaj sztucznego oddychania metodą usta-usta w zatruciu gazami trującymi, środkami żrącymi, roślinami oraz cyjankami.
• C – Ocena krążenia: zwróć uwagę na zabarwienie skóry, obecność odruchów obronnych (kaszel, mruganie)

Wywiad wg. schematu SAMPLE

S – objawy, dynamika, droga narażenia (wziewna, doustna, dożylna, domięśniowa, przezskórna)
A – alergie i uczulenia- uczulenie na leki, pokarmy, alergeny wziewne
M – leki jakie poszkodowany zażywa oraz leki, do których mógł mieć dostęp, substancje chemiczne, narażenie na gazy
P – przebyte choroby, ciąża, hospitalizacje – choroby psychiczne, leczenie w ośrodku terapii uzależnień, próby samobójcze, nadużycia leków, alkoholu, środków psychoaktywnych
L – ostatni posiłek przed wystąpieniem objawów
E – ewentualne przyczyny, które mogły doprowadzić do zatrucia.

Bardzo ważna jest identyfikacja substancji, która powoduje zatrucie. Zabezpiecz opakowania po zażytych lekach, w przypadku toksycznych środków przemysłowych odszukaj kartę charakterystyki preparatu. Jeżeli podejrzewasz zatrucie grzybami lub roślinami, nie wyrzucaj ich pozostałości (potrawy).

Zwróć uwagę czy na skórze poszkodowanego nie widać ewentualnych śladów po wkłuciach, urazach. Nie prowokuj wymiotów z uwagi na ryzyko zachłyśnięcia treścią pokarmową, nie podawaj żadnych odtrutek. Wezwij pogotowie ratunkowe (112).

Opracowanie: mgr Aleksandra Wielik – Nowak